Onze voorouders in Nederlands-Indië leefden in een betoverde wereld. Guna Guna, oftewel Stille kracht, was onderdeel van het dagelijks leven. Wij moeten het in Nederland doen met Sinterklaas, en ook daar mogen we niet eens écht in geloven. Is magie gedoemd?

De kris. Bron: www.indoshop.nl

De kris.

Moralisme
Zwarte Pieten mogen niet zwart zijn, want dat is discriminerend. Er moeten ook groene, gele en blauwe pieten over de daken lopen. Sint mag geen christelijk kruis op zijn mijter dragen, want dat beledigt moslims. Maar.. is het geloof in het mysterie van Sint en Piet niet genoeg? Wie wil niet dat er een vriendelijke, oude baas bestaat met een lange baard die cadeautjes in je schoen stopt? Geloven in dit fenomeen is toch een verrijking van het leven?

Hel
In dit moderne tijdperk is het gewoon geworden om overal vraagtekens bij te zetten. Natuurlijk, we leven in een seculiere wereld, waarin het geloof geen invloed mag uitoefenen op de maatschappij. De scheiding van kerk en staat is sinds 1795 in Nederland ingevoerd. Ik ben blij toe, want we zijn ontsnapt aan de ketenen van (bij-)geloof en angst voor de hel. Vroeger was het geloof een rotsvast gegeven in een mensenleven, met alle geboden en verboden, rituelen en symbolen van dien. Nu kijken we op een meer wetenschappelijke manier tegen het leven aan. Dat heeft veel voordelen, maar hierdoor zijn we ook iets kwijt geraakt.

Harry Potter
Ratio regeert. Iets is pas waar als het, liefst wetenschappelijk, is bewezen. Door altijd de nadruk te leggen op economie, technologie en wetenschap dreigt de magie te verdwijnen uit de samenleving. En de mens heeft nou eenmaal behoefte aan magie in het leven, nu de gang naar de kerk niet meer vanzelfsprekend is. Kijk maar naar al die speelfilms die gemaakt worden over heksen en tovenaars. Lord of the Rings, Harry Potter, het kan ons niet magisch en betoverend genoeg zijn. Stripfiguren die in parallelle werelden terecht komen, computergames in eigenhandig geschapen fantasiewerelden: de vraag ernaar is onverzadigbaar.

Guna Guna
Hoe deden ze dat in Nederlands-Indië eigenlijk? Daar speelde de Stille Kracht, Zwarte Magie oftewel Guna Guna toch zo’n grote rol? Onze voorouders vonden de aanwezigheid van geesten en van verschillende vormen van bezetenheid vanzelfsprekend. Stille Kracht, toverkunst uit Indonesië en de Molukken, was iets waar je niet mee moest spotten. Je kon namelijk onder invloed raken van deze magie, en die bezwering was heel moeilijk weer op te heffen. Rampen en tegenspoed lagen op de loer. Er was gelukkig ook een witte variant van Guna Guna, waar juist de goede krachten aan het werk zijn. Niet alleen mensen konden drager worden van de negatieve of positieve krachten van Guna Guna, ook voorwerpen. Zoals de kris, wajang poppen, kleden en kleine afgodsbeeldjes uit Indonesië.

Voorwerpen
Het geloof in Stille Kracht heeft de overtocht naar Nederland niet helemaal overleefd, volgens mij, maar toch zijn vooral bij oudere Indische mensen nog veel verhalen hierover te vinden. En ook bijgeloof en de vermeende magische werking van bepaalde voorwerpen speelt nog steeds een rol. Ik vraag me af of de derde generatie Indische Nederlanders hier ook nog mee bezig is. Eerlijk gezegd geloof ik zelf ook dat er magie kan zitten in voorwerpen. Wajangpoppen benader ik altijd met het grootste respect. En ik zet kleine ‘afgodsbeeldjes’ in de kleedkamer voordat ik ga optreden. Het zijn dan wel plastic figuurtjes van Schleich en geen traditionele Indonesische beeldjes, maar toch. In de theaterwereld speelt magie zeker een rol, sterker nog, bij een goed theaterstuk is de magie voelbaar.

Cocktail
Gelukkig is in Nederland een vermenging gaande van allerlei rassen en geloven. Daar wordt altijd een hoop op gescholden, maar de pluspunten worden zelden benoemd. Namelijk: de betovering krijgt weer de ruimte. Het wordt het steeds normaler om, naast het laten lakken van je nagels, ook je hand te laten lezen. Om te bidden tijdens het werk. Of om even te mediteren in de lunchpauze. Om op een alternatieve manier stil te staan bij ziekte en dood, voorbij het witte kadetje na afloop van een crematie. Ik zie wel een cocktail voor me van magische elementen uit alle windstreken: Winti uit Suriname, Guna Guna uit Indonesië, Klazien uit Zalk en daarbij elementen uit Christendom en Islam met een vleugje Boeddisme. Laat de magie maar komen, we kunnen hem hard gebruiken in deze donkere decemberdagen.