De toekomst van Indonesië volgens Adriaan van Dis en Ahmad Tohari

Ik vind dat ik als derde generatie Indo maar bar weinig over het huidige Indonesië weet. Ik wil mijn kennis over Indonesië wel vergroten, maar de pogingen die ik tot nu toe heb ondernomen, zijn niet heel succesvol geweest. Ik volg op facebook The Jakarta Post en heb wat boeken over moderne Indonesische kunst aangeschaft. En daar houdt het dan ook wel een beetje op. Adriaan van Dis, ook een Indo, heeft onlangs de documentaire reeks ‘Van Dis in Indonesië’ gemaakt, waarmee hij op een laagdrempelige manier Indonesië de Hollandse huiskamers in probeerde te krijgen. Maar ook die serie sprak me niet aan en heeft me niet veel bijgebracht.  Soms doe ik dus gekke dingen, in de hoop dat ik daarna wat meer snap van het land. Afgelopen zaterdag ging ik bijvoorbeeld naar Writers Unlimited waar de ‘toekomst van Indonesië’ zou worden besproken. 

Emo
Oke toegegeven, soms werd ik om onverklaarbare redenen wel emo door de documentaire ‘Van Dis in Indonesië ‘. Vaak door de gekste dingen. Zoals een misplaatst gevoel van heimwee toen ik een palmboom met zijn palmbladeren over de vensters van de voorbij razende trein zag glijden. Vraag me niet waarom. En ja, ik kreeg– en ik wil dit echt niet, hè – tranen in mijn ogen bij een gamelandeuntje waar iemand in het Indonesisch doorheen praatte. Maar verder vond ik de reeks documentaires gewoon een beetje irritant. Van Dis die als verwonderde Indo-Europeaan op ontdekkingsreis gaat tussen al die wonderlijke Indonesische creatures. Zijn blik is teveel: ‘Kijk eens naar die Ander! Die Ander lijkt op m’n oma! En daar word ik zo lekker melancholisch van.’ Eigenlijk blijft Indonesië ver weg. Ik wil Indonesië dichterbij.

Ahmad Tohari (c) Sarah Klerks / Indisch 3.0 2013

Ahmad Tohari (c) Sarah Klerks / Indisch 3.0 2013

De toekomst van Indonesië
Bij Writers Unlimited gaat dezelfde Van Dis in gesprek met Ahmad Tohari over de toekomst van Indonesie. Tohari is een rebel. Hij schrijft over de misstanden en armoede in Indonesië. Hij heeft branie en zegt over zijn schrijverschap: ‘Ik zal door blijven schrijven zolang als ik me boos kan maken.’ Wie houdt er niet van zo’n man? Het gesprek wordt geleid door correspondent Michel Maas en ze gaan dus niets minder dan de ‘toekomst van Indonesië’ bespreken. Misschien zal ik hierdoor eindelijk meer over het moderne Indonesie te weten komen. Ik vraag me wel af of ze in Indonesië ook discussies organiseren waarin de toekomst van Nederland wordt besproken, maar dat terzijde.

Indonesiërs zijn lief
Indonesië kwam wel een beetje dichterbij tijdens het gesprek; er waren Indonesiërs, het ging over Indonesië, er werd Indonesisch gesproken en Van Dis bekende dat hij Indonesiërs lief vindt. Het ging alleen niet over de toekomst van Indonesië. Althans, alleen Tohari sprak over de toekomst. Hij had hoop. Van Dis en Maas wilden liever over de huidige problematiek praten. Corruptie en Islam, daar moest het gesprek over gaan. Oja, en ook beetje over hen zelf: het Nederlandse koloniale bewind in Indonesië. Van Dis had Tohari’s boek Rad van de Regenboog gelezen en was in shock vanwege het vele geweld dat er in voorkomt. Van Dis, zichtbaar aangedaan: ‘Ik vind Indonesiërs de liefste mensen op de wereld. Ze lachen altijd. En dan opeens, uit het niets, kunnen ze zo gewelddadig zijn! Hoe kan dat?’ Wat dacht je hier van, Adriaan: misschien zijn het net mensen? Heb je niet net wekenlang een documentaire over hen gemaakt? Tohari antwoordde trouwens wijselijk dat de Indonesiërs gewoon een beleefd volk zijn.

Writers Unlimited (c) Sarah Klerks / Indisch 3.0 2013

Writers Unlimited (c) Sarah Klerks / Indisch 3.0 2013

West-Europees doof
Het gesprek ging uiteindelijk weinig over de toekomst. Het was meer een ongemakkelijke ontmoeting tussen Oost en West, waarin Oost graag wilde vertellen over Oost, en Oost ook wat mocht zeggen van West, maar waar er niet echt naar Oost werd geluisterd. West wilde zelf praten. Als Maas vroeg of religie een probleem is in Indonesië, en Tohari antwoordde dat religie voor hem  zijn ‘thuis’ is en Islam liefde, was Maas niet tevreden met een dergelijk antwoord. Religie was namelijk wel een probleem, volgens hem. Hij had het zelf gezien.

Naar huis
Genoeg. Ik loop terug naar het station en het is ijs- en ijskoud. Als ik het station bereik, is er weinig hersenactiviteit meer mogelijk, mijn hersenvocht is bevroren. In de etalageruit van de Starbucks zie ik de weerspiegeling van een Marokkaans meisje met Italiaanse features. Alleen is dit Marokkaans uitziende meisje een Indo. En ze vraagt zich af: wat doe ik in dit fucking koude land? Koffie uit Java schenkt verlichting. En natuurlijk wordt er in de rij van de Starbucks weer voorgedrongen door een lange Nederlandse man. Hij weet niet hoe rijen werken, zegt hij. De Indische barista zegt dat hij achteraan mag aansluiten. De Indische barista blijkt Kaapverdiaans te zijn.