Maluku Merdeka

Maluku Merdeka

Voor veel jonge Indo’s is de hechtheid van de Molukse gemeenschap een voorbeeld. Toch voorspelde een groep vooraanstaande Molukkers uit Nederland op muhabbat.nl vorig jaar al dat er over 75 jaar van de Molukse identiteit maar weinig meer over is, als er niets gebeurt.

De Molukse gemeenschap is zeer hecht, die indruk krijg je in ieder geval als je de vele Hyves-pagina’s bekijkt waarop Molukse jongeren elkaar en anderen op de hoogte houden van alles van hen bezig houdt. Met als gemeenschappelijke noemer: Wij Zijn Moluks! De Molukse identiteit leeft zeer bij deze jongeren, misschien niet in de laatste plaats omdat inmiddels vijf generaties Molukkers opgroeiden in de Molukse wijken in dorpen en steden in Nederland, sinds hun komst naar Nederland ‘op dienstbevel’ in 1950. Het was destijds de bedoeling dat de Molukse KNIL-militairen en hun gezinnen tijdelijk in Nederland zouden blijven, tot het weer rustig zou zijn in Indonesië. Dit tijdelijke verblijf duurt nu al 59 jaar, met alle frustraties van dien.

Noodklok
Een aantal Molukse belangenorganisaties, de Vereniging van Hoogopgeleide Molukkers PKTM ( Perkumpulan Kaum Terpeladjar Maluku), de Werkgroep Kakehan Nederland en de Molukse diaconale stichting voor zorg en welzijn Muhabbat , luidde vorig jaar de noodklok over de positie van Molukkers in Nederland. De toestand wordt zorgelijk genoemd: vooral de onderwijspositie van Molukse jongeren is slecht. Bovendien zijn Molukkers er niet in geslaagd zich in de afgelopen jaren te profileren in allerlei sectoren van de Nederlandse multiculturele samenleving. Onderling zijn de banden hecht, maar in de Nederlandse maatschappij zijn Molukkers nauwelijks zichtbaar als groep. Tekenend is het feit dat veel Molukse jongeren door medescholieren als ‘gastarbeiders’ worden gezien. Er is weinig tot geen kennis over de geschiedenis van de Molukkers in Nederland. Op scholen wordt daar ook niets over vermeld in de geschiedenisboeken of bij maatschappijleer.

Molukse acties
Het onderwerp van de Molukse integratie houdt me bezig omdat ik momenteel door het land reis met mijn voorstelling ‘Gegijzeld’, over de Molukse acties in de jaren zeventig. Mijn zus Willemijn was destijds een van de gegijzelde kinderen in de school in Bovensmilde (Drenthe). In totaal  105 kinderen werden in 1977 vijf dagen lang gegijzeld door Molukse activisten, die hiermee de zaak van de RMS onder de aandacht wilden brengen. Ze eisten bovendien vrijlating de kapers van de trein bij Wijster in 1975, die in de gevangenis zaten.

Schaamte
Na afloop van de voorstelling raak ik vaak in gesprek met Molukkers uit het publiek die vertellen over wat ‘Gegijzeld‘ met ze doet. Ik hoor van ze dat de voorstelling ze raakt, en dat ze het aanvankelijk moeilijk vonden om erheen te gaan. Er is veel angst dat ze gestigmatiseerd worden, en 32 jaar na dato opnieuw als ‘gijzelaars’ worden gezien. Ze vertellen dat ze het moeilijk hebben gehad in de tijd van de Molukse acties. Dat zij er op aan werden gekeken, ook al  hadden ze niets met de acties te maken. Ik hoor hoe lastig Molukkers het nu nog vinden om te praten over die tijd, en dat veel emoties zijn weggestopt. Er is veel schaamte en verdriet. Ze vinden het goed en fijn om te merken dat er nu ook eens aandacht is voor hun geschiedenis, voor hun kant van het verhaal.

Mini-conferentie
Op een miniconferentie op 19 april 2008 bespraken de Molukse belangenorganisaties wat voor maatregelen er moeten komen om de positie van Molukkers in Nederland te versterken. Zo moet de leiding in de voor Molukkers belangrijke sectoren (onder meer kerk en politiek) geprofessionaliseerd worden. Er moet een duidelijke scheiding komen tussen kerk en staat, want de christelijke kerk heeft heel veel invloed in de Molukse gemeenschap. Het emancipatieproces van Molukkers moet sneller verlopen en niet alleen vanuit emoties plaatsvinden. Coalitievorming is belangrijk,  en bovendien moet het vrijheids ideaal van een onafhankelijke Republiek der Vrije Molukken (RMS) een andere vorm of richting krijgen met voldoende ruimte voor zelfkritiek.  Een maatschappelijk debat over de positie van Molukkers in Nederland is het streven, zodat Molukkers weer op de politieke agenda komen.

Donkerblank
Als deze stappen niet worden gezet, is er over 75 jaar maar weinig meer over van de Molukse identiteit, zo menen de belangenorganisaties. Ze schetsen een toekomstbeeld waarbij de mensen in Nederland lichtbruin of donkerblank van huidskleur zijn. In die tijd zijn er nauwelijks meer  Molukkers, maar wel veel Europeanen met Molukse voorouders. De RMS is alleen geschiedenis.  Op scholen wordt tijdens  geschiedenislessen niets over Molukkers gezegd, hun sociaal-maatschappelijke positie wordt niet besproken. De Molukse wijken zijn er niet meer, alleen nog maar etnische enclaves. Het Museum Maluku in Utrecht bestaat alleen nog maar virtueel.  En als er al Molukkers in Nederland zijn, dan verstaan ze het Maleis niet, maar denken en spreken ze alleen nog maar Nederlands. De Molukse kerken zijn weg, niet alleen door geldgebrek, maar ook door striktere scheiding van kerk en staat.

Uniek
Ik vind het een behoorlijk treurig beeld wat wordt geschetst. De Moluks-Nederlandse cultuur is uniek en bijzonder, zo weet ik nog uit mijn jeugd in Bovensmilde, waar ik opgroeide met Molukse vriendinnetjes. Ik denk wel dat het voor de Molukse gemeenschap goed is om de ketenen van traditie iets meer los te laten, vooral voor de huidige generaties. De hiërarchie in de Molukse wijken staat soms een individuele groei ontwikkeling in de Nederlandse maatschappij in de weg. Niemand heeft baat bij overdreven nostalgie of bij het vastpinnen van verroeste idealen in deze huidige tijd. Een gemeenschap die met zijn tijd meebeweegt, heeft de toekomst. En dat geldt zowel voor de Indische, als voor de Molukse gemeenschap.

Voorhoede
Tot slot nog even dit. In de voorhoede van dit emancipatieproces zit Tom Polnaija, ex-kaper van de school in Bovensmilde, die meewerkt aan het nagesprek bij de voorstelling ‘Gegijzeld’. Samen met Geert Kruit, ex-gegijzelde, vertelt hij onder leiding van een journalist over zijn ervaringen uit die tijd en vraagt hij vergiffenis aan de slachtoffers van toen. Kijk dat is nog eens je verantwoordelijkheid nemen en je nek uit durven steken. Tom Polnaija weet dat je soms door de zure appel van de geschiedenis heen moet bijten, voordat je een nieuwe toekomst tegemoet kunt gaan.

Tip: Lees de column van Ephraïm Patty over Moluks zijn op jongerensite Bukamalu.nl.

‘Gegijzeld’ met nagesprek is in 2009 alleen in november nog te zien: Stadsgehoorzaal Vlaardingen op donderdag 19 november, Theater Lux op zaterdag 21 november en Schouwburg Gouda op 24 november. Zie voor de speellijst www.elsbethvernout.nl