Tijdens de try-out van Gerard Mosterd’s nieuwe Gamelan & Jazz (werktitel) op de 52e Tong-Tong Fair, zag ik mensen weglopen uit een vol Bintang Theater. Zij hadden waarschijnlijk iets tempo doeloe-achtigs verwacht: een gamelan, Balinese danseresjes en meer van dat soort gedateerde zoetigheid. Gelukkig komen mensen die dit verwachten, absoluut niet aan hun trekken in deze gewaagde en zintuigenprikkelende dansvoorstelling.

Opening van Gamelan & Jazz, 27 mei 2010 TTF. Foto: Karolien de Pauw

De danscrew, een vrouw en twee mannen, wacht op het podium terwijl het publiek de zaal in dwarrelt. Met op het scherm achter de dansers een caleidoscopische visual, zet muziekformatie Boi Akih de live-muziek in. De silhouetten van de dansers tekenen zich als wayangpoppen af op de achtergrond. De dansers beginnen synchroon, maar naarmate de stevige drum and base toeneemt, ontstaat een schisma: van een van de dansers worden de bewegingen vloeiend, terwijl de andere twee vrij strak blijven dansen.

Terwijl de muziek en de visuals veranderen, lijkt het alsof de dansers een wedergeboorte ondergaan. Ze vallen terug op de grond, op de aarde, en dat gaat gepaard met onrust, weerstand en chaos. Die emoties vinden hun weg naar buiten via de schokkende lichamen van de performers en de dissonantie in de stem van de Molukse Monica Akihary.

Woede om de afwijzing? G&J @TTF 27/5/10. Foto: Karolien de Pauw

De muziek gaat over in melodieuze fado. De danseres ontwaakt. Haar handen maken voorzichtig sierlijke Indonesische bewegingen. Soepel gaat haar solo over in een trio terwijl de muziek uit steeds meer instrumenten voorkomt. Het lijkt alsof op het podium een ‘samenkomen van soorten’ plaatsvindt. In de performance van de dansers ontspringt een vonk. Beweging is overal, de zangeres beatboxt, maar de danseres trekt zich terug. De mannen springen van passie, spanning en hitte: ze dagen elkaar uit, de versnelling in hun bewegingen doet denken aan de ketjakdans.

Dan omarmt de ene danser de ander. Even lijkt het een moment van eenwording, maar de danser die vastgehouden wordt druipt – teleurgesteld, geschrokken? – af, terwijl de ander in zijn eentje de omhelzing volhoudt. Zou hij de jazz symboliseren en de man die is gaan zitten de gamelan, vraag ik me af. En de danseres, is zij dan het leven, de beweging, de expressie?

Dissonante expressie G&J @ TTF 27/5/10. Foto: Karolien de Pauw

De visuals verdwijnen, de Jazz is woedend om de afwijzing. Dan ondergaat hij een transformatie. Eenwording gaat niet om vasthouden en controle, maar om symbiose. De Gamelan en het Leven voegen zich bij hem. Wat volgt is chaos. Op het scherm is te zien hoe het Leven talloze gezichtsuitdrukkingen maakt, de zangeres  stoot onheilspellende hoge klanken uit, Jazz en Gamelan proberen met elkaar mee te gaan.

Dan hoor ik steengoede drum and base en voel ik hoe Jazz, Gamelan en het Leven hun symbiose vinden. Ik voel ontroering om de uitgelatenheid van de drie dansers, die in bijna acrobatische bewegingen voelen hoe zij elkaar versterken. Met deze nieuwe vrijheid eindigt de try-out en nemen de performers een daverend applaus in ontvangst.

Repetitie Gamelan & Jazz met muziek 13 Mei 2010. Foto: www.kantorpos.nl

Eindelijk vrij, is het gevoel waarmee ik het theater verlaat. Terwijl ik, nog enigszins ontroerd, door de Grand Pasar naar buiten loop, realiseer ik me wat een mens uit twee culturen door maakt om die staat van zijn te bereiken. En hoe grandioos Gerard Mosterd deze innerlijke transformatie, de gelijkwaardige eenwording van Oost en West, al in de try-out van Gamelan & Jazz heeft vertaald in beweging, muziek en visuals.

De Indische performancechoreograaf Gerard Mosterd staat bekend om zijn conceptuele werk, waarin de vermenging van de Westerse en Oosterse wereld centraal staat. Eerder maakte hij al furore met Ketuk Tilu (filmpje) en Unfolding (filmpje). Inmiddels ontwikkelt hij met muziekformatie Boi Akih (clip) een voorstelling waarin Gamelan en Jazz elkaar ontmoeten. Op de 52e TTF vertoonden zij een testversie.