Reportage: Zeevonk van Josha Zwaan

Op dezelfde plek, de historische werf Rotterdams Welvaren, waar ruim een halve eeuw geleden de laatste passagiersschepen heen en terug naar Indonesië voeren, werd op zondag 3 maart de jongste roman van Josha Zwaan gepresenteerd: Zeevonk. Het verhaal van een jonge vrouw die door haar man gedwongen wordt met hem terug naar Holland af te reizen vanuit Nieuw Zeeland, zodat ze niet meer in de buurt van haar minnaar kan zijn. Maar ook het verhaal van het schip de Willem Ruys, die bijzonder genoeg zelf in dit boek een stem krijgt.

Een model van het schip de MS Willem Ruys © christie haalboom / Indisch 3.0 2013

Een half jaar geleden schreef ik een repo over het Tropenmuseum en daar zag ik reclameposters en brochures van reizen van de Rotterdamse Lloyd naar Nederlands-Indië. Diezelfde brochures worden nu aangehaald in het openingswoord van de voorzitter van het bestuur van Koninklijke Rotterdamse Lloydmuseum. Hij probeert ons mee te nemen in de geschiedenis van de MS Willem Ruys. Zijn verhaal is wat lang, maar duidelijk is dat het schip veel heeft meegemaakt, voordat het door een brand ten onder gaat in 1994. Zijn woorden worden geïllustreerd door een schaalmodel, wat foto’s en een voorbeeld van de tafelschikking van de Willem Ruys die elders in het kleine museum te zien zijn.

Om in de stemming te komen speelt en zingt gitarist Hans Dom het slaapliedje Terang Bulan. Hij geeft er zijn eigen draai aan en achter me hoor ik een paar mensen de wijs neuriën.

Hans Dom speelde Terang Bulan © christie haalboom / Indisch 3.0 2013

Het boek vertelt over Freya, ze is naar Nieuw Zeeland vertrokken om te trouwen met Herman. Hoewel hij haar niet ongelukkig maakt, is de passie binnen hun relatie ver te zoeken. Dat wat ze mist, vindt ze bij haar pianoleraar. Een Kiwi, zoals haar man de Nieuw-Zeelander minachtend noemt. Ik sla het boek open op een passage waar het schip aan het woord is. Willem vertelt ons over de wanhoop die hij ziet in de ogen van Herman als blijkt dat de Kiwi ook aan boord is en hij zijn vrouw in gesprek ziet met haar pianoleraar. De minnaar is boos, zoekt toenadering, maar ze wijst hem af. Herman vraagt zich af of hij er goed aan gedaan heeft zijn veel jongere vrouw te dwingen terug te gaan naar Nederland. Willem probeert Herman te kalmeren door hem zachtjes te wiegen, maar zijn pogingen lijken averechts te werken…

Het is leuk om tijdens de presentatie te horen hoe een concept voor een boek zich ontwikkelt tot een heuse roman. Er wordt flink vergaderd, verschillende deadlines gesteld en gehaald; het blijkt eigenlijk ook teamwork te zijn. Josha vertelt over de moeilijke tijd die haar gezin door ziekte heeft doorgemaakt en hoe haar zoon haar en haar omgeving heeft voorgeleefd, laten zien, hoe je kunt overleven. Hoe je door kunt gaan, door scheppend bezig te zijn. En zo kon dit boek er toch komen. Een boek dat geïnspireerd is door verhalen van haar moeder, met wie Josha zelf op de Willem Ruys naar Nederland voer. Hoewel het geen familiegeschiedenis is, maar een fictief verhaal, zijn er toch persoonlijke ervaringen in het boek geslopen. En het mooie is dat veel mensen zich kunnen identificeren met een van de karakters. Ze heeft al verschillende mails van mensen mogen ontvangen die haar bedankt hebben dat ze hùn verhaal heeft verteld.

Josha Zwaan vertelt over haar schrijfproces © christie haalboom / Indisch 3.0 2013

Met recht geeft Josha Zwaan dit schip een eigen stem. Ik vind het een geniale zet, als ik de eerste hoofdstukken een dag voor de presentatie heb gelezen. Maar Josha zelf zegt in haar praatje bescheiden dat ze niet de eerste is die ‘materie’ aan het woord laat. Hoe dan ook, het werkt. En dat vinden de recensenten èn Yvonne Keuls ook, zegt haar uitgeverij Artemis enthousiast.

Als ik dit schrijf, schijnt eindelijk de zon weer. Ik pak het boek en ga naar buiten. Ik wil het lezen op de plek waar voor velen een nieuw avontuur begon; op de kade van de Rotterdamse Lloyd. Toen ik dit appartement in het Lloydkwartier vijf jaar geleden samen met mijn vriend kocht, was ik me niet bewust hoe verbonden deze plek is met mijn roots. Bijzonder hoe Zeevonk nu het heden en verleden samenbrengt.