Foto’s, gedichten en speeches

Nederland heeft gisteren waardig stil kunnen staan bij het einde van de Japanse bezetting in voormalig Nederlands-Indië en daarbuiten. In Den Haag zijn 4000 bezoekers bij het Indisch monument geweest, Breda ontving meer dan 300 man en in Wageningen waren circa 150 bewoners en familieleden samengekomen.

Kijk en lees met ons mee naar de herdenkingen in Den Haag, Breda, Wageningen en Thailand (Bangkok), lees de gedichten en speeches, kortom: herdenk deze 25e keer nog eens rustig in je eigen tijd.

Den Haag

Foto’s: Gilbert Pothoff en Ilvy Njiokiktjien

Breda

Foto’s: Charlene Vodegel

Kanchanaburi (Thailand)

Foto’s: Nederlandse ambassade Thailand

Wageningen

Foto’s: Randy Tutuarima en Tabitha Lemon

 

Speeches en gedichten

ERFENIS – TED VAN LIESHOUT

Gedicht uitgesproken door Charlie Heystek op de ceremonie van de Nederlandse ambassade in Thailand, 15 augustus 2013

Ooit was de wereld in zwart en wit
en van dat verre vroeger bleven beelden
bewaard vol bergen aangeharkte mensen
die vier poten hadden gekregen van de dood,
en uitgewoonde ogen. Ze zagen niet eens
dat ze bloot waren en op elkaar gestapeld,

schaamden zich niet voor hun onverschilligheid,
maalden niet om manieren, bekommerden zich
niet om wie thuis wachtte op een teken van leven.

Ik huilde van schrik; ik erfde hun tranen,
want er moet íemand om ze blijven geven,
nu de wereld in kleur is en in mij ging bestaan.

SAMENVATTING VAN DE SPEECH VAN JOAN BOER, AMBASSADEUR VOOR NEDERLAND IN THAILAND

Uitgesproken ter gelegenheid van de herdenkingsceremonie op Kanchanaburi, Thailand, 15 augustus 2013

Geachte aanwezigen,

Hartelijke dank voor uw aanwezigheid bij deze bijzondere dag. Ver van Nederland, herdenken we vandaag de gevallenen op hun laatste rustplaats. Vandaag, 15 augustus is, net als 4 mei, Bevrijdingsdag. Vandaag herdenken we de gevallenen van een deel van de oorlog dat in Nederland minder bekend is. Een deel van de oorlog dat minder aandacht ontvangt. Maar niet minder aandacht verdiend. Vandaag staan we stil bij het einde van de oorlog in Zuidoost-Azië.  We herdenken de capitulatie van Japan en de bevrijding van Zuidoost-Azië, van Nederlands-Indië. Vandaag staan we stil bij de verschrikkingen en de wreedheid van oorlog. We staan stil bij wat mensen andere mensen aandoen. We herdenken de bevrijding van mensen die de gruwelijkheden van oorlog hebben meegemaakt, gezien, gevoeld.

We staan stil bij onverdraagzaamheid. Onverschilligheid. Onbegrip.

Beste Ari, grafnummer 7.A.42. Je bent een van de 6982 mannen die hier op Don Rak hun laatste rustplaats hebben gekregen. Voor jou begon de oorlog op 8 december 1941 toen Nederland Japan de oorlog verklaarde. De oorlog begon op datzelfde moment voor jouw zoon Joris. In oktober 1989 bezocht een oud-kampslachtoffer jouw graf. Hij liep uren over deze begraafplaats, op zoek naar jouw laatste rustplaats die hij tot zijn spijt niet kon vinden. Tot hij het opgaf en zijn oog op je naam viel. Hij maakte foto’s, liet deze ontwikkelen en stuurde ze op naar je zoon. In april dit jaar bezocht de kleindochter van het oud-kampslachtoffer samen met haar vader jouw graf. Ze maakte foto’s, haalde een uittreksel uit het grafregister en stuurde dit op naar jouw zoon.

Beste Ari, helaas is 15 augustus voor jou nooit Bevrijdingsdag geworden. Gelukkig werd 15 augustus wel Bevrijdingsdag voor jouw zoon. En hoewel je zoon het einde van de oorlog heeft gezien, is ook zijn vrijheid maar relatief. Want jouw zoon liet bij het ontvangen van de foto’s weten, dat 68 jaar na dato ‘het zelfs nu nog niet makkelijk is de gebeurtenissen van toen te verwerken.’ En zoals je misschien wel weet, heeft hij zelf nooit je graf kunnen bezoeken. De oorlog leeft voort in je zoon Joris. De oorlog leeft ook in de kleindochter van het oud-kampslachtoffer voort. Al kent ze geen oorlog. De verhalen in haar hoofd. De tekeningen op haar netvlies.

Grafnummer 7.A.42 heeft een naam, een verhaal. Alle gevallenen die hier worden geëerd verdienen een naam, een verhaal en een gezicht.  En hoewel dat niet mogelijk is, staan we vandaag stil bij al deze gevallenen die zijn omgekomen in de oorlog. We herdenken een oorlog die sporen heeft nagelaten in mensen. Een oorlog die doorleeft en hen die de oorlog hebben meegemaakt, gezien, gevoeld. En in hen die de oorlog alleen van horen zeggen kennen. Oorlog die ontstaat door onbegrip en onverdraagzaamheid. Door onverschilligheid en intolerantie. Helaas ligt dit niet achter ons. Het is van alle tijden. Ook als er geen oorlog is. Daarom staan we er vandaag ook bij stil dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. Dat vrijheid inspanning vereist.

Tolerantie. Betrokkenheid. Begrip. We staan er bij stil dat vrijheid verantwoordelijkheid vereist. Het vereist vastberadenheid. En moed. Van iedereen.  Daar staan we vandaag bij stil. Vooral tijdens de stilte in onszelf.

SPEECH CHARLENE VODEGEL, INDISCH 3.0

 Zij waren toen nog zo jong

Uitgesproken ter gelegenheid van de herdenkingsceremonie in Breda, 15 augustus 2013

‘Zij waren toen nog zo jong’ Een gewone Indische Nederlandse militie matroos die in dienst was van de Koninklijke marine. Mijn opa Henry Victor Vodegel deed zijn zware plicht en is helaas alleen een onderdeel geworden van een historische gebeurtenis: De Slag in de Javazee. Mijn opa was één van de 1000 slachtoffers die is omgekomen. Dit blijft een verhaal in onze familiegeschiedenis.

Jaren van opleiding en oefening moesten gaan resulteren in een gerichte aanval tegen de Japanners in 1941/1942. Nederland moest zorgen dat de Japanners werden gestopt. Stel je voor, dat mijn opa na deze aanval in Surabaya terugkwam als de man die een mooi succes had geboekt. Wie wilde dat niet?  Het land verwachtte dat zij op dat moment hun plicht deden.

De gebeurtenis. De Slag in de Javazee vormde het sluitstuk van drie maanden maritieme actie waarbij, op vier Amerikaanse torpedobootjagertjes na, alle schepen ten onder gingen. De slag kwam hard neer op Nederlands-Indië en op Nederland. Op 27 februari 1942, om 23.45 uur werden de kruisers De Ruyter en Java getorpedeerd en brak  het imperium.  Duizenden Nederlandse  en Indische mannen waaronder mijn opa hebben zich doodgevochten in een strijd tegen overmacht. Ter nagedachtenis heeft de Ministerie van Marine een oorkonde uitgegeven met de gegevens van mijn opa. (de oorkonde laten zien)

Iedereen die vocht voor de Nederlandse regering had een held kunnen worden als ze deze slag hadden overleefd. Maar uiteindelijk een held voor wie? Voor de koningin en zijn vaderland misschien? Maar mijn eigen vader heeft mijn opa nooit als held kunnen voelen en leren kennen. Held door een vader te zijn voor je kind, die opkomt voor de belangen van je kinderen. Nee, mijn vader heeft dat helaas nooit kunnen ervaren wat de betekenis is van een vader in het leven van een kind.

Als 3-jarige peuter werd hij aan zijn lot overgelaten samen met zijn broer en moeder.  En  een paar jaar later je moeder verliezen, dat is eigenlijk het ergste wat een kind kan meemaken. Ouderloos, machteloos, geplaatst worden in een weeshuis en niet wetende hoe je toekomst eruit gaat zien. Maar toch is mijn vader als Indische Nederlander uiteindelijk naar het Vaderland gegaan om verder te gaan aan een nieuwe toekomst.

In 2006 was ik aanwezig  bij een plechtigheid omtrent een uitbreiding van het Karel Doormanmonument op het ereveld Kembang Kuning in Surabaya. De Oorlogsgravenstichting had het initiatief genomen om na 64 jaar het Karel Doormanmonument compleet te maken met bronzen platen met daarop de namen van alle oorlogsslachtoffers van de Slag in de Javazee. Mijn opa’s naam staat daar tussen. Dit geschiedenisverhaal wordt monumentaal in ere gehouden in Surabaya. De officiële ceremonie  vond precies  in mijn tweede week plaats toen ik voor studie in Surabaya zat. Het kan toeval zijn of niet, maar ik stelde mezelf de vraag: ‘Waarom vond deze officiële plechtigheid pas plaats na 64 jaar op het moment dat ik in Surabaya was?’ Het voelde voor mij als een soort van bescherming van een opa die ik nooit heb gekend, dit gevoel is lastig te verwoorden.”

Mijn vader is 72 jaar geworden, en is 2 jaar geleden overleden. Als ik en mijn broertje terugkijken naar onze vader hoe ver hij het geschopt heeft in zijn leven. Hoe hij het vaderschap goed heeft kunnen doen. Iemand die voor je zorgt, die er altijd voor je is. Wij zijn trots op hoe onze vader ondanks zijn jeugdgeschiedenis zich staande heeft kunnen houden.

Net als misschien vele andere Indische vaders, is mijn vader ook nooit echt een prater geweest over wat voor invloed zijn jeugd heeft gehad op hem. Stil, teruggetrokken maar toch heel sterk in hoe hij zijn kinderen heeft opgevoed.  Dus ja als ik denk aan het thema: Zij waren toen nog zo jong.  Ja mijn vader was inderdaad jong om zijn vader te verliezen in de oorlog maar hij heeft nu kinderen achtergelaten die hij een sterke opvoeding heeft gegeven samen met mijn moeder.

Zij waren toen nog zo jong om te sterven, maar ik voel mij ook nog zo jong om een vader te verliezen.  Dus wat betekent nog jong in een mensenleven?

Ik wil graag afsluiten met enkele coupletten van het lied “Laatste groet” die door tante Lien, Wieteke van Dort is gezongen.

De zon, in het Oosten gerezen
daalt in het Westen neer
Er valt geen scheiding te vrezen
De zon keert altijd weer

Wij willen dit warme herdenken
Uit veler vrienden naam
Als een groet aan allen schenken
Die ons zijn voorgegaan