Gemeentemuseum Den Haag. (c) Krista Doornbosch/ Indisch 3.0 2012
Reportage Goud uit Java, zilver uit Batavia
Momenteel hebben twee musea aandacht voor zilver en goud uit Indië en Indonesië. Vorige week las je een repo van Magie van de vrouw, in het Wereldmuseum in Rotterdam (tot 9 september 2012). Deze week schrijft Krista Doornbosch over de expositie in Den Haag, Goud uit Java, Zilver uit Batavia. Een verslag.
Het Gemeentemuseum Den Haag is een waar kunstwerk op zich. Het in 1935 geopende gebouw is ontworpen door één van Nederlands bekendste architecten, Hendrik Petrus Berlage, en behoort zélf tot de collectie van het Gemeentemuseum. Ik geniet nu al – hoe bijzonder is het om me in een collector’s item te begeven en er de geur van het kunstzinnige verleden en heden op te snuiven.
Schenking
De bijzondere expositie neemt ons mee naar het prekoloniale en koloniale verleden in het voormalige Nederlands-Indië. Onze tijdreis begint bij het goud uit de Javaanse hofcultuur (0-1500 na Christus) en eindigt met het VOC-zilver uit de 17de en 18de eeuw. Aanleiding van deze waardevolle tentoonstelling is de schenking van twintig stukken VOC-zilver van architect C.J. Wagenaar waardoor het Gemeentemuseum over de grootste collectie VOC-zilver ter wereld beschikt. Reden genoeg om ons te verdiepen in dit schitterende verleden.
Aanleiding voor de tentoonstelling is de schenking van twintig stukken VOC-zilver
Magisch goud
In 732 wordt over Java gesproken als Kanakakara, een oud-Javaans woord dat vertaald kan worden als ‘overvloed aan goud’. Het gebruik van gouden voorwerpen was voorbehouden aan mensen uit de bovenste laag van de maatschappij en aan de goden. Zij droegen gouden sieraden ter verfraaiing, maar ook vanwege de magische krachten van goud. Motieven in de sieraden verhullen de betekenis van het sieraad: kwaadafwerend of geluksbrengend.
Gedachtenisdoosje, geluksring en kwaadafwerend oorring © Krista Doornbosch / Indisch 3.0 2012
De ringen op de afbeelding hebben de vorm van een zegelring en dragen een geluksbrengend motief, de oorring is een juist voorbeeld van een kwaadafwerend sieraad. Het motief is in de vorm van een demonenkop, herkenbaar aan de bolle ogen, brede neus en mond met de tanden zichtbaar. De scherpe hoek- en snijtanden bijten in de maansikkel. De liggende maansikkel is de stand van de maan zoals die in Indonesië aan de hemel verschijnt.
het Gemeentemuseum heeft de grootste collectie VOC-zilver ter wereld
Gedachteniszilver
Typerend voor het zilver uit Batavia is de mengvorm van de oosterse versieringsmotieven en westerse vormen. Opmerkelijk is het gedachteniszilver waarbij een voorwerp is voorzien van een gekalligrafeerde inscriptie ter nagedachtenis aan een overleden persoon. Veelal werden schenkpirings, presenteerblaadjes, uit het bezit van de overledene geschonken aan de nabestaanden als erfenis. Een enkele keer functioneerde een bijzonder voorwerp als gedachtenisstuk zoals het toiletdoosje op de afbeelding waarop de ‘Jonge Dogther’ Hester Geertruijda Wijlsma wordt herdacht. Het gedachteniszilver met de bijzondere gekalligrafeerde inscriptie vertelt veel over de rijkere inwoners van Batavia in de 17e en 18e eeuw.
De expositie Goud uit Java, zilver uit Batavia geeft inzicht in de historische en magische waarde van het goud en zilver uit het verre prekoloniale en Indische verleden. Een waardevolle tentoonstelling die zeker de moeite waard is om te bezoeken en je te laten meeslepen in de schitterende Javaanse hofcultuur en het VOC-tijdperk.
Ga je ook? Laat ons dan weten wat jij ervan vond.
Goud uit Java, Zilver uit Batavia, 21 april 2012 t/m 4 november 2012.Voor openingstijden, entreeprijzen en overige praktische informatie van het Gemeentemuseum Den Haag: www.gemeentemuseum.nl
Laatste reacties