Verkeerde verwachtingen, halve verhalen en oppervlakkige gespreksleiders tijdens Writers Unlimited ’14.

Tekst: Kirsten Vos. Fotografie: Tabitha Lemon.

Het afgelopen weekend konden boekenwurmen en schrijvers aan hun trekken komen bij de 19e editie van het Writers Unlimited festival. Voor ons viel er weinig te halen. Het gesprek over ‘de grote vervreemding tussen oost en west’ viel nogal tegen, ondanks de gasten Ad van Liempt, Ian Buruma en Linda Christanty.

Aankondiging van De grote vervreemding, over de relatie tussen Nederland en Indonesië.

Aankondiging van De grote vervreemding, over de relatie tussen Nederland en Indonesië. Bron: www.winternachten.nl

Linda Christanty opende het optreden in zaal 1 –  gemiddelde leeftijd van het publiek: 50 jaar – met een vlammend betoog in Bahasa Indonesia over de koloniale overheersing van Indonesië. Christanty, die verwant is aan de uitgemoorde elite van Bantam, maakte korte metten met de Nederlandse neiging het koloniale verleden door een roze bril te willen zien.

Linda Christanty tijdens Writers Unlimited 2014. Foto: Tabitha Lemon/ Indisch 3.0 2014.

Linda Christanty tijdens Writers Unlimited 2014. Foto: Tabitha Lemon/ Indisch 3.0 2014.

‘De gedachte dat kolonialisme positieve en negatieve gevolgen zou hebben, is een domme uitspraak,’ wierp ze het publiek voor de voeten. ‘Die uitspraak zou leiden tot de onterechte conclusie dat kolonialisme zorgde voor uitwisseling tussen volken. (..) Kolonialisme is slecht, want het is slecht om een volk aan je te onderwerpen.’ Wat een verfrissende rechtlijnigheid. Weg met de nuance! Ik kon een glimlach niet onderdrukken. Was het mijn verbeelding, of gingen de Nederlandse gasten in de zaal ongemakkelijk draaien op hun stoelen?

Christanty maakt korte metten met de romantische kijk op voor het koloniale verleden.

De Nederlandse vertaling van Christanty’s speech was te zien op tv-schermen, waardoor ik niet alles goed heb kunnen volgen – als je notities maakt, dan kijk je weg van het scherm en mijn Bahasa Indonesia stelt nog niets voor. Wel zag ik nog een storende fout in de vertaling; de soevereiniteitsoverdracht gebeurde op 27 december 1949, niet op 17 december. En nee, dat is geen detail. Het is net zo’n stomme fout als zeggen dat Nederland op 15 mei 1945 bevrijd is.

Maar goed. Zo’n opening beloofde wat voor het vervolg: de Nederlandse kant van het verhaal, verwoord door journalist Ad van Liempt en schrijver Ian Buruma. Beide heren zijn niet de minste en dragen aardig wat feitenkennis mee over Indië en Indonesië. Toch duurde het ruim een half uur voordat nota bene Ad van Liempt de gespreksleider Godfried van Run eraan moest herinneren dat we ‘terug moesten naar Indië.’

 

Ad van Liempt, Ian Buruma en Godfried van Run tijdens Writers Unlimited 2014 ©Indisch 3.0 2014 Tabitha Lemon

Ad van Liempt (links), Ian Buruma (midden) en Godfried van Run (rechts) tijdens Writers Unlimited 2014 ©Indisch 3.0 2014 Tabitha Lemon

Een of twee keer hoor ik iets boeiends. Zo meldt Ad van Liempt: ‘Het verlies van Indië heeft ons economisch relatief weinig gekost. Het Duitse Wirtschaftswunder heeft het verlies van Indië gecompenseerd.’ Het is een opmerkelijke uitspraak, die flinke impact heeft voor mensen die kennis hebben over de geschiedenis van de repatriëring. De uitspraak van Van Liempt is zelfs controversieel te noemen. Decennialang horen repatrianten dat Nederland moest terugkrabbelen uit de oorlog en daarom moesten zij hun overkomst, de kledingpakketten en meubels terugbetalen. Dus om nu te horen dat het verlies van Indië Nederland weinig heeft gekost, is op zijn zachtst gezegd cru.

Dus wat doet de gespreksleider daarmee?

Niets. Helemaal niets.

Sterker nog, al na een kwartier kondigt Van Run aan het gesprek af te ronden en stroomt de zaal leeg.

Grijze witte mannen praten niet over Indonesië. Need I say more?

Verbluft kijk ik naar mijn aantekeningen. Wat is hier gebeurd? Waarom is geen van de drie grijze witte mannen op het podium ingegaan op de spraakmakende speech van de Indonesische schrijfster? Waarom hebben Van Liempt, Buruma en Van Run meer tijd besteed aan de ‘displaced’ Russische kozakken dan aan de aangekondigde ‘grote vervreemding tussen oost en west’?

Terwijl we de zaal uit schuifelen, realiseer ik me schamper dat wat hier gebeurde, exemplarisch is voor hoe Nederland omgaat met het koloniale verleden en Indonesië. Met het beschuldigende vingertje wijzen naar Indonesië als het gaat om mensenrechten, maar als een Indonesiër zich dan eindelijk eens uitspreekt over het slechte karakter van de voormalige koloniaal heerser? Dan kijkt Nederland liever de andere kant op. Grijze witte mannen praten niet over Indonesië. Need I say more?

“Nou, die geschiedenisboekjes kunnen ook wel de kast in, ik heb zoveel nieuws geleerd van Ad van Liempt en Ian Buruma,” hoor ik een vrouw monter opmerken. Het is arabiste Petra Stienen, die er ook over tweet en refereert aan historische fouten waar Van Liempt ons op attendeerde, zoals de bevrijding die eigenlijk niet op 5 mei kwam. Of hoe de capitulatie niet in Hotel de Wereld getekend werd. Waren wij dan de enigen die hadden willen weten wat de sprekers te zeggen hadden over de vervreemding tussen oost en west?

petra_stienen
Alle geschiedenisboekjes in de prullenbak na tien minuten met @ian_buruma en @advanliempt over periode in Nl en Europa rond 1945 bij #wu14
18-01-14 20:36

In de hoop het festival te verlaten met een enthousiast gevoel, wachten we op het optreden van de Fins-Indonesische Kira Wuck. Deze veel gelauwerde jonge dichteres leest ‘de tekst van haar leven’ voor; een passage uit Vogels die vlees eten, van Thijs de Boer. Hoewel het een knap geschreven tekst is, die mij nieuwsgierig maakt: als ik lees dat iemand de tekst van haar leven gaat voorlezen, verwacht ik dat die tekst van levensbelang is geweest.

Waarom deze tekst, vraagt interviewster Tanja Jadnanansing aan Wuck. ‘Het verhaal neemt onverwachte wendingen.’ Tja. ‘En daarom is dit de tekst van je leven?’ zou een logische vervolgvraag zijn. Maar Jadnanansing glimlacht alleen maar en knikt.

Kira Wuck (midden) over de tekst van haar leven © Indisch 3.0 2014 Tabitha Lemon

Kira Wuck (midden) over de tekst van haar leven © Indisch 3.0 2014 Tabitha Lemon

Hoewel ik niet twijfel aan het talent van Kira Wuck, vind ik ook dit gesprek een gemiste kans. Los van het ongemak en de verlegenheid dat van de alom geprezen dichteres afstraalt, laten de twee presentatoren steken vallen. ‘Dit boek is een van mijn drie lievelingsboeken,’ vertelt Wuck een paar minuten later. ‘In alle drie de boeken hebben de personages een bepaalde onverschilligheid naar het leven toe.’ Deze – fascinerende – bekentenis zou je kunnen aangrijpen om de verdieping te krijgen die ‘de tekst van je leven’ impliceert, zoals:

  • ‘Wat vind je zo interessant aan personages die “een onverschilligheid naar het leven toe hebben”?’
  • ‘Je hebt een Finse moeder, een Indonesische vader en bent opgegroeid in Nederland. Word je daar onverschillig van?’
  • ‘Wat is het aan onverschilligheid dat je zo boeit?’
  • ‘Ben jij onverschillig?’

Nee hoor. Niets van dat alles. We geven het op en verlaten het festival. Zelfs de relaxte MC en DJ in de foyer kunnen deze avond niet meer redden. 

Door verkeerde verwachtingen, halve verhalen en oppervlakkige gespreksleiders verlaten wij de zaterdagavond van dit literaire festival met het gevoel dat we te gast waren op het verkeerde feestje. Een erg Hollands feestje.

MC Francis Broekhuijsen in de Theater Foyer Writers Unlimited 2014 © Indisch 3.0 2014 Tabitha Lemon

MC Francis Broekhuijsen in de Theater Foyer Writers Unlimited 2014 © Indisch 3.0 2014 Tabitha Lemon