Zo makkelijk gaat het

Volgende week is het alweer zover. Dan herdenkt Indisch Nederland het einde van de Tweede Wereldoorlog in Azië. Op 15 augustus 2013 vinden door het hele land herdenkingen plaats. Ook wij doen mee. Drie keer maar liefst, dit jaar, leggen we een bloemstuk: Charlie Heystek legt namens Indisch 3.0 in Bangkok (ja, in Thailand) een bloemstuk, Charlene Vodegel in Breda en Tabitha Lemon en ik in Wageningen. Daarover meer volgende week.

Mijn ideale herdenking
Als ik mijn ideale herdenkingsbijeenkomst zou mogen samenstellen, zou ik de tekeningen van Charles Burki willen exposeren, de film Arigato vertonen en een overlevende willen laten vertellen over hoe ze samen het Wilhelmus inzetten. Het is een bekende anekdote die me nog altijd kippenvel geeft.

Wilhelmus
In mijn verbeelding zie ik het voor me. Met uitgemergelde lichamen, in de brandende zon, zien de geïnterneerden vliegtuigen overkomen. Met hier en daar een lap die ooit kleding is geweest, voeren ze hun dagelijkse besognes in het kamp uit. Ze weten nog niets. Dan horen ze via via het nieuws. De Jap heeft gecapituleerd. Er valt een stilte, niemand weet wat te doen. Juichen? Een van hen legt zijn spullen neer. Brengt zijn rechterhand naar zijn hart. En zingt het, zachtjes.

‘Wilhelmus van Nassau.’ Hij schraapt zijn keel, zet zijn stem kracht bij en zingt verder.

‘..ben ik van Duitse bloed.’ Her en der vallen mensen hem bij. Voor hij het weet, zingt het hele kamp.

Ja, deze anecdote hoort beslist thuis op mijn ideale herdenking.

Tijdbom
Op 15 augustus zendt de NOS Arigato uit. Daar ben ik ontzettend blij om. Arigato is treffend en pijnlijk raak, omdat er niets in uitgelegd wordt. Als je de kampverhalen kent, komt Arigato binnen als een tijdbom. Heb je die kennis niet, dan zou je nog wel eens met vragen kunnen zitten na het zien van de film. Wat alleen maar goed is; hoe meer vragen over de Japanse bezetting, hoe beter.

Arigato op tv op 15 augustus
Volgende week krijg je, als je niet bekend bent met de kampverhalen, antwoorden van de maakster en hoofdrolspeelster. De live-uitzending van de herdenking op tv begint om 12.15 uur, met een korte introductie van Mug Elias (de actrice die Oma speelt), Sandra Beerends en de film. Vervolgens kan je de korte film zien en daarna het live gesprek met Mug en Sandra Beerends, die geïnterviewd worden door Rob Trip. Aansluitend kan je kijken naar de herdenkingsbijeenkomst in Den Haag. Hieronder nog een keer de trailer.

Herdenken als bewuste keus
Toch vond ik herdenken op 15 augustus niet altijd een vanzelfsprekendheid, daar schreef ik zes jaar geleden al over. Hoewel Indië bevrijd was op 15 augustus, eindigde de kamptijd voor heel veel Indische Nederlanders pas maanden later. Ik heb in 2007 een bewuste keuze gemaakt om toch 15 augustus aan te houden als “bevrijdingsdag” voor Nederlands-Indië; ik had behoefte aan een moment waarop ik stilstond bij het leed van de slachtoffers en de – tijdelijke – opluchting van het einde van de oorlog.

Zwarte bladzijden
Regelmatig hoor en lees ik mensen die schamper vertellen dat Japanners niets weten over wat hun voorouders hebben gedaan tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat ze alleen maar vertellen over het leed van de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki. Hoe weinig Indonesiërs onwetend zijn over de kamptijd. Die mensen vergeten dat Nederland ook nogal kieskeurig is als het gaat om het doorgeven van de eigen “zwarte bladzijden”, om het luisteren naar leed van anderen. 

Met de beste intenties
Want ook wij veranderen als Indische gemeenschap in Nederland, met de beste intenties, het verhaal over de Japanse bezetting. Door te blijven herdenken op 15 augustus weet over 50 jaar niemand meer dat op het nog maanden zou duren voordat alle geïnterneerden vrij waren. Is niet erg, vind ik. Maar het intrigeert me wel. Zo makkelijk is geschiedenis dus te veranderen.