Interview met Jasper Naaijkens, editor en 3.0

Eind oktober maakte de organisatie van het Internationaal Documentaire Festival Amsterdam (IDFA) bekend dat de film Stand van de Sterren op 17 november 2010 het festival opent. De documentaire over het leven van een familie in Indonesië werd gemaakt door Indische filmmaker Leonard Retel Helmrich en geproduceerd door zus Hetty Naaijkens (Contractpensions – Djangan Loepah!). Ed Caffin was bij de perconferentie en sprak met “derde generatie” Jasper Naaijkens, die de film monteerde.

Voorafgaand aan de persconferentie en filmvertoning in Tuschinksy in Amsterdam vertelt Jasper (26), zoon van Hetty Naaijkens, dat de film weliswaar is afgemonteerd, maar nog wel kleurgecorrigeerd en gemixed moet worden. Pas twee weken geleden hoorden ze van IDFA over de uitverkiezing. De bijbehorende perspresentatie van de film – betekende dat de montage-deadline ineens 3 weken naar voren schoof, naar eind oktober. Samen met zijn oom Leonard begon Jasper koortsachtig te werken aan de eindmontage.

Scene uit Stand van de Sterren (persfoto IDFA)

Volgens Jasper was dit vooral een kwestie van “fine-tunen”: “Maar omdat ik ook verantwoordelijk ben voor de pr, kwam ik in tijdnood. Jos Driessen, een zeer ervaren editor, is toen bijgesprongen. Ik kon mij in die dagen richten op de promotie die ook 3 weken naar voren werd geschoven. Een paar uur voor de perspremiere hebben we de film kunnen afleveren”.

De uitverkiezing als openingsfilm is het eerste succes voor Stand van de Sterren, het derde en laatste deel in een serie documentaires over de familie Sjamsudin uit Jakarta. De eerste twee delen, Stand van de Zon (2002) en Stand van de Maan (2004), werden al geweldig ontvangen. Stand van de Maan won in Amerika onder andere de belangrijkste prijs op het Sundance Filmfestival.

Ook was Stand van de Maan in 2004 de openingsfilm van IDFA en won de prijs voor Best Feature-Length Documentary. In dezelfde competitie maakt Stand van de Sterren dit jaar kans op de hoofdprijs. Ook nu volgde Leonard het leven van Rumidjah, haar zoon Bakti en haar kleindochter Tari op de voet. Het zijn deze drie generaties die het verleden en heden en toekomst van Indonesië personifiëren. De gebeurtenissen in hun leven laten de ingrijpende veranderingen zien die het Indonesië-na-Soeharto doormaakt.

Toch is Stand van de Sterren volgens Jasper een andere film: “Niet alleen het verhaal is anders, ook de manier van ‘vertellen’. Je ziet in de film onder meer de toekomst van Indonesië, door de ogen van Tari. Omdat ik zelf nog jong ben, kon ik dat het beste vormgeven. De film heeft meer snelheid dan traditionelere documentaries en doordat Leonard niet met interviews of voice-over werkt, vertellen de gebeurtenissen het verhaal. Eigenlijk net als in een speelfilm”. Het camerawerk van Leonard, waarbij hij heel dicht op de huid filmt, is een enorme uitdaging bij de montage: “Ik vond het geweldig om te doen. Voor de première op het IDFA moet er nog wel wat gebeuren: het publiek krijgt natuurlijk de kleurgecorrigeerde versie te zien. Ik ben razend benieuwd naar de reacties”.

Een aantal jaar geleden ging hij zelf naar Indonesië. “Na Stand van de Maan ben ik voor het eerst geweest. Later ben ik nog eens met mijn hele familie en mijn vriendin gegaan. We hebben de films toen op een groot doek in het plattelandsdorp van Rumidjah gedraaid. Dat was een hele bijzondere happening. Ze begrepen alleen niet dat er mensen in Europa en Amerika zijn die een kaartje willen kopen om hen te zien. Toen ik de eerste keer over de sawa’s in het dorp liep had ik het gevoel dat een deel van mij was thuisgekomen.

Ook herkende ik dingen uit mijn eigen familie. Ik begreep bijvoorbeeld nooit waarom mijn moeder, tantes en ooms zinnen van 3 woorden maakten, waarvan een woord ook nog “dinges” was, en dat iedereen dan meteen begreep waar het over ging! Bij het monteren van deze film ontdekte ik dat de Indonesische taal weliswaar een kleine vocabulaire heeft, maar men elkaar toch begrijpt door de manier van spreken, de mimiek of de context. Net als in mijn familie. Natuurlijk verschillen Indische mensen ook in veel opzichten van Indonesiërs. Toch denk ik dat ook veel van mijn generatiegenoten herkenning vinden”.

Het is tijd en we gaan de zaal binnen. Ally Derks, directeur van IDFA, kondigt trots aan dat Stand van de Sterren de 35ste editie van IDFA zal openen. Dan wordt het donker. Langzaam zak ik onderuit. Een paar seconden later verschijnen lichtjes op het zwarte bioscoopscherm. Het beeld wordt lichter en scherper. Sterren worden druppels op rijsthalmen… Ik ben in Indonesië.

Naast op de opening van IDFA, 17 november, draait Stand van de Sterren de 18e, 24e en 26e november. Via de site van het 35-ste IDFA festival is het programma te bekijken en zijn kaartjes te bestellen. In 2011 zal Stand van de Sterren haar bioscooppremiere beleven. Ook daarvan zal Indisch 3.0 weer verslag doen.