Na jaren procederen kregen zeven weduwen uit Rawagede afgelopen september eindelijk goed nieuws: de Haagse rechtbank stelt de Nederlandse staat aansprakelijk voor de dood van hun mannen in 1947. Er moet een schadevergoeding worden betaald. Ook komen er, precies 64 jaar na dato, officiële excuses voor de massamoord in het Javaanse dorp. Het verhaal Rawagede lijkt daarmee eindelijk ten einde. Een einde waarmee een bloedrode schandvlek in de geschiedenis is opgedroogd.
Vandaag, tijdens de jaarlijkse herdenking van de executie in Balongsari, zoals Rawagede al jaren heet, zal de Nederlandse ambassadeur de excuses overbrengen in een speech bij het monument ter nagedachtenis aan de honderden slachtoffers. Met zorgvuldig gekozen en gewogen woorden. Woorden met veel betekenis, vooral voor de handvol toehoorders in het publiek die het drama zelf meemaakten. Oude mensen nu.
Met deze excuses kan het boek voor hen eindelijk dicht. Daar hadden ze al heel lang behoefte aan. Een schadevergoeding hoefde niet per se, hoewel dat de laatste jaren van hun leven ongetwijfeld wat aangenamer zal maken. Waar zij vooral al heel lang behoefte aan hebben, is excuses en verzoening. Daar moesten ze zelf voor strijden, want vanuit Nederland kwam al die tijd geen bericht.
En dat is helaas geen nieuws, want als het om zwarte passages uit het eigen verleden gaat, houdt Nederland immers altijd de boot af. Toen de nabestaanden vorig jaar met steun van het Comité Nederlandse Ereschulden naar de Nederlandse rechter stapten, verweerde de Nederlandse Staat zich door de misdaden verjaard te verklaren. Volgens de landsadvocaat was er daarom geen aansprakelijkheid mogelijk. Punt.
Nu de Haagse rechter anders heeft besloten en de claim op verjaring onredelijk acht, gloort er eindelijk hoop op enige genoegdoening. Hoewel er vandaag excuses worden uitgesproken, is in juridische zin de erkenning van verantwoordelijkheid pas definitief als Nederland niet in hoger beroep gaat. Laten we hopen dat dat inderdaad niet gebeurt, daarmee zou de polderhypocrisie het kookpunt immers overstijgen.
Dat Nederland zijn ereschulden pas inlost als comités of nabestaanden naar de rechter stappen, geeft te denken. Te lang bleef erkenning van misdaden, fouten en nalatigheden uit, vooral als het om het koloniale verleden gaat. Desondanks zal de gemeenschap van Balongsari de excuses van vandaag accepteren. Maar het heeft te lang geduurd. Bijna langer dan een mensenleven.
Voor Pak Saih Bin Sakam, de enige overlevende van de massamoord komen ze in ieder geval te laat. Hij overleed begin dit jaar op 88-jarige leeftijd in het dorp waar hij zijn leven lang woonde. Precies drie jaar geleden ontmoette ik hem op de plek waar ooit zijn leven opnieuw begon. Hij stond tegenover me, omringd door kinderen en lachte. Nooit zal ik vergeten hoe hij sprak, zonder wrok en met een aanstekelijk optimisme. Volgens hem zou deze dag ooit komen. Hij had gelijk. Eindelijk dan. Eindelijk is het zover.
Nu nog de excuses van Indonesië voor o.a. de bersiapslachtoffers. Voor mijn omgekomen familieleden (twee tantes en grootmoeder) hoef ik geen vergoeding te krijgen. Geen euro’s voor doden, ik zou me doodschamen. Scheelt meteen het honorarium van een graai-advocaat uit.
Die excuses zouden gecombineerd kunnen worden met de herdenking op 15 augustus van de gevangenen die na 15 augustus 1945 in de Japanse kampen zijn overleden en van de bersiapslachtoffers. Bijna niemand weet het, maar die slachtoffers uit Indië hebben pech gehad, zij mogen hier niet worden herdacht.
Ik denk dat de Indonesische regering niet rechtstreeks aangesproken kunnen worden voor de wandaden van rondreizende bendes en rampokkers.
Hun soevereiniteit over Java, Madura en Sumatra zoals overeengekomen waren in de Linggardjati overeenkomst werd door Nederland verbroken en betwist.
Ben geen historicus of jurist maar als je de literatuur leest gebeurde die wandaden op plaatsen waar de R.I regering niks te zeggen hebben .
Tot december 1949 was Nederland (mede) verantwoordelijk .
De bersiap vond plaats in de periode waarop het Engelse bestuur er nog niet was, of met een te zwakke troepenmacht. Ik weet het alleen van Soerabaja. Er was een Indonesisch bestuur: Pemerintah Republik Indonesia Daerah Soerabaja. Pas op 25 oktober kwamen ca. 4000 man van de 49e Indian Infantery Brigade, stelde niets voor. Hun opdracht had niets met gezag te maken, alleen het in veiligheid brengen van de Europese bevolking. Soekarno en Hatta zijn door de Engelsen naar Soerabaja gebracht om orde en rust te bereiken, maar dat is hun niet gelukt. Pas na de op 10 november begonnen slag om Soerabaja was hier de bersiap voorbij. De bersiap vond dus plaats tijdens het gezag van de Indonesisiche regering. Dat deze te zwak was voor het uitoefenen van gezag, is natuurlijk een ander verhaal. Ik denk dat de bersiap zo ongeveer februari 1946 helemaal voorbij was, op basis van de data op de kruisen van twee vermoorde tantes op Kembang Kuning, en uit mijn verre herinnering als ambulancechauffeur bij het Rode Kruis.
Het akkoord van Linggadjati was geen (volkenrechtelijk) verdrag. Het was een overeenstemming over procedures voor de verdere onderhandelingen. Zowel Den Haag als Djokja hebben echter deze agendapunten voor een groot deel verworpen.
@”De bersiap vond plaats in de periode waarop het Engelse bestuur er nog niet was, of met een te zwakke troepenmacht”…..Inderdaad betekende de overgave van de Jap het sein vd javaan ihb Soekarno cs om de macht over te nemen en reikte de hollandse militaire macht zo kort na de oorlog niet ver zodat de Brit om assistentie werd gevraagd.
Goed of fout wie openden de slachtpartijen op de verzwakte koloniale “heerser” en hun eigen “trouwe” landgenoten….??
Aanbevolen referentie site vanuit de Britse geschiedschrijving:
The British occupation of Indonesia 1945-1946.
Het is allemaal een beetje tegenstrijdig, wanneer indische mensen aan de bel trekken voor het geen hun is aangedaan (oorlog/bersiap) wordt dit afgedaan met het is al zolang geleden, de pemoedas hebben hetzelde gedaan als toen daar is gebeurd of misschien wel erger, hoe zit dat dan ? Daar kraait geen haan naar of wordt nauwelijks tot geen aandacht aanbesteed, vind het allemaal maar achterhaalt.
Zouden wij indische (Indos/Molukkers) ook zoveel duizend krijgen van de RI, laat staan een excuus, de nabestaanden (2e,3e gen) en misschien wel 4e gen worstelen nog steeds met de geslotenheid van hun opa’s/oma’s of ouders, het heeft hun toch gevormd tot wat men nu is.
Er zou vanuit de Nederlandse,Indonesische en Japanse kant wat mogen komen of niet…ach wie hou ik voor de gek Deze Dag Zal ook Nooit Komen.
Maar goed dat is mijn mening
CC weet zelf zo het een en ander van de geschiedenis, o.a. van de bersiap. Nederlanders in Nederland weten van niets, en ook vele Indische Nederlanders weten van niets. Over twintig jaar weet niemand het meer. Wie moet dan bij herdenkingen de hormat brengen? Herdenken kan je voor jezelf doen, in stilte. Voor mij is de herdenking een erkenning, het kennen, het weten. Met de jaarlijkse herdenking blijven wij het weten. Weten van onze roots.
Ik vind het ongepast dat er, op een stuk dat geschreven is naar aanleiding van een herdenking van de slachtoffers van deze massamoord door soldaten die opereerden onder Nederlandse vlag, er over hun nagedachtenis heen wordt gesproken met de vraag of de Indisch-Nederlandse slachtoffers van het geweld tijdens de Bersiap niet óók excuses horen te krijgen.
Zulke commentaren heb ik overigens ook gelezen op artikelen die de slachtoffers van de nucleaire aanvallen op Hiroshima en Nagasaki herdenken. ‘En de Bersiap-slachtoffers dan?’
Dát geweld en die moorden vallen ook niet te bagatelliseren; maar om het hier te noemen leidt alleen maar af van de schuld die gedragen hoort te worden door Nederland t.o.v. de bevolking van Rawagede i.c. en van Indonesië in het algemeen. Op die manier zou je alleen maar doorgaan in de traditie van het ‘schuld afwentelen’.
Nu draait het tenslotte om hén, de burgers die postuum erkenning krijgen van de laffe moord die op hen is gepleegd. En dat is inderdaad een stap vooruit voor Nederland.
@Jan, het is per Indisch persoon verschillend de 1 vindt het belangrijk om zijn of haar roots te kennen de ander weer niet, ieder zijn ding, maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan en het ontkennen van je roots is als het ontkennen van jezelf.
Het geen de 1e en 2e gen heeft meegemaakt mag en kan niet vergeten worden, elk Indisch mens heeft een band met N-i, elke 3e gen. Heeft een opa oma oom tante etc die die verschrikkingen heeft meegemaakt echter niet iedereen hecht daar nog waarde aan zoals een 15 aug. Herdenking, wat erg jammer is, menig 1e gen. Kwijnt weg in een verzorghuis daar wordt niet of nauwelijks nog naar om gekeken.
Deze 1e gen is te oud om nog voor erkenning of een excuus te gaan vragen, het gebaar is een lachertje om nog maar te zwijgen over de backpay kwestie.
Ze zouden het geld wat meer in de Indische gemeente moeten stoppen, projecten voor jongeren,ouderen etc., ach ik draaf weer door.
@ Lentze
Een 2e gen. Gefrustreerde Indo zeker ? Het is ongepast om het geen maar van 1 kant te zien, waar oorlog is vallen altijd onschuldige slachtoffers, maar belicht het dan wel van beide kanten.
Waar het omgaat is waarom dit groot en breed wordt uitgemeten, het geen daar gebeurt is valt niet goed te praten of te compenseren met een geld bedrag..het is harstikke erg allemaal.
Maar mijn punt is, er waren meerdere dorpen(kampongs) oa van Indische Nederlanders om nog te zwijgen over de Indonesiers die de Indische steunen, over die dorpen die uitgemoord,verkracht geplunderd zijn etc. Wordt geen woord gerept.
Daar gaat het mij om, Indische ouderen (stichting Jes) die nu nog steeds iedere dinsdag bij de japanse amb staan voor erkenning, waarom doet de Ned.regering daar niets mee.
Nee, CC. Ik ben 24 jaar oud en 3e generatie. Zoals je al zegt, is het de bagage van grootouders en ouders die de kinderen deels vormen, en dit heeft míj gevormd:
Mijn grootouders hebben weinig losgelaten over de bersiaptijd. Ik heb hun ook nooit willen vragen, omdat ik respecteer dat het misschien moeilijk voor hen is. Ik ben allang blij dat zij zowel de oorlog als de jaren daarna op Indonesië tot aan hun vlucht naar Nederland hebben overleefd. Behoefte aan excuses/compensatie vanuit de Indonesische regering (noch de Nederlandse) hebben zij overigens nóóit verlangd, nadat ze hier in Nederland hun leven ijverig hebben heropgebouwd.
Verder kan ik me wel vinden in wat je schrijft t.a.v. erkenning van het leed dat Indo’s destijds hebben geleden; maar ik denk dat je het ook niet mooi zou vinden als ieder internet-artikel over de misdaden die tijdens bezetting/revolutie Indo’s zijn aangedaan, ‘in perspectief’ werden gebracht met berichten waarin ook de misdaden en het wangedrag van Indo’s zelf werden vermeld, en dat we ons daarvoor diep zouden kunnen schamen, en misschien wel als collectieve Indische gemeenschap excuses schuldig zijn, als voormalige gepriviligeerde middenklasse van Indonesië.
Pax en respect.
@lentze, goed om te horen dat je een 3e gen genoot bent, voor wat betreft jou grootouders die van mij waren net zo, net als mijn ouders, maar het doet hun wel pijn om te zien dat er door Indonesiers aan de bel wordt getrokken er zoveel aandacht aan wordt gewijd en dat de regering met een vergoeding en excuus komt.
Voor de 1e en 2e gen is het oude wonden open maken, eigenlijk terecht dat zij nooit aan de bel hebben getrokken, aanpassen en je leven hier zo goed mogelijk proberen op te bouwen, echter nu zie je pas wat dat opkroppen en niet uitten van het verleden te weeg heeft gebracht, een voorbeeld hiervan is dat mijn vader nu latere leeftijd toch een tik er aan over heeft gehouden, hij kampt met het kampsyndroom zoals hij zijn er vele 1e en 2e gen. Dement. Indische ouderen waarbij alles weer boven komt, kleinkinderen merken vaak nu pas wat het allemaal heeft ingehouden die verschrikkelijke tijd.
Maar goed zouden wij als 3e gen nog iets kunnen betekenen, denk het niet aangezien wij allemaal eilandjes opzich zijn.
Aan de andere kant zou er best meer in de media mogen staan over het leed van de Indische Nederlander, waarom omdat Nederland dan misschien wakker wordt geschut en dat Indische jongeren dan misschien bepaalde dingen anders zullen gaan zien, het is tenslotte toch een cultuur wat langzaam wordt vergeten en verdwijnt.
Slmt dan hormat
@ Surya dat denk je dan verkeerd Hatta en Soekarno zaten daar achter zij hebben onder de toenemende druk van de Pemoedas op 17 augustus 1945 werd door hun met een ondertekende proclamatie de Republik Indonesia uitgeroepen. Hatta werd tot vicepresident benoemd en Soekarno als president.
Grote groepen opstandige pemoeda’s (jongeren) begonnen hun eigen ‘vrijheidsstrijd’. Zij pleegden moordaanslagen op Nederlanders, Indo-Europeanen en Molukkers, en verder op iedereen de ze verdachten van sympathie voor de Nederlandse zaak. Ze waren fel tegen een terugkeer van Nederlands koloniaal bestuur, voor hun aansporing voor meer terreuracties.
De e Verenigde Staten van Indonesië (VSI). De VSI zouden samen met Nederland deelgenoot worden in het koninkrijk. Deze onderhandelingen leidden tot het Akkoord van Linggadjati van 15 november 1946.
Naar aanleiding van meerdere schendingen van de overeengekomen wapenstilstand besloot Nederland tot de eerste politionele actie tegen de Republiek. De Verenigde Naties stelden een commissie in om te bemiddelen tussen de partijen. Deze bemiddeling leidde op 17 januari 1948 tot een nieuwe overeenkomst tussen Nederland en de Republiek. Nederland zegde deze overeenkomst weer op omdat de Republikeinen de wapenstilstand bleven schenden. Vervolgens zette Nederland de tweede politionele actie in. De actie was een militair succes maar werd door de VN-Veiligheidsraad scherp veroordeeld.
Je hebt zelf geschreven dat Soekarno /Hatta “gedwongen”werd door een kleine groep “heethoofden”.
Redeen zijn bekend.
Ook hadden kleine groepen “pemuda’s ” , “pelopors”, rampokkers verschrikkelijke dingen gedaan.Staat buiten discussie.
Meestal in plaatsen waar R.I geen zeggenschap hebben.
De Hizbullah en andere georganiseerden zijn min of meer onder de toezicht/verantwoordelijkheid van de R.I regering.
Vele pemuda’s met nationalistische idee-en , waarvan veel van de leiders Nederlandse opleiding en vorming hadden gehad , waren goed georganiseerd in BKR, TKR en later TNI ( Indonesische Leger) en Polri(Politie).
En die vallen weer onder de verantwoordelijkheid van R.I (Soekarno-Hatta) .
Over het verloop vanaf 17-08-1945 tot de juridische overdracht van de soevereiniteit december 1949 kan je in diverse Nederlandse bronnen na lezen.
Zie de time-line.
@ Surya,
Klopt je kan er idd veel over nalezen, maar wie zegt dat wat er staat goed is, men leest het zoals men het wil lezen en denken, het is tenslotte nog steeds een zwarte bladzijde net zoals dit artikel op een lange nasleep zitten ze niet te wachten.
1e gen is te moe om te vechten en sterft langzaam uit, 2e gen geeft er ook niet veel meer om, handje vol vecht nog. En ik/wij als 3e gen kunnen ook niets beginnen, het enige is wat wij kunnen doen is……
@ CC
Ik heb geluk om uit 2 bronnen ( Indon-Ned) te kunnen lezen en combineren met de verhalen van mijn Indonesische ouders en ooms/ tantes.
Qua leeftijd behoor ik tot de equivalent van de jongere groep 2de gen. Indische Nederlanders.
De 3de gen.Indische Nederlanders kunnen actieve rol spelen om jullie eigen geschiedenis te herontdekken en indien nodig te herschrijven.
Ik ben het met si Lentze eens.
Het is gruwelijk wat die Indonesiers is aangedaan.
En ik ben blij dat het afgehandeld is.
Altijd maar hameren op wat indo’s is aangedaan als het leed van Indonesiers wordt besproken is begrijpelijk.
Maar het is net zo omgemakkelijk als wanneer je een Hollander verteld over de Jappenkampen en hij gaat dwars door je verhaal heen met een verhaal over de hongerwinter in Nederland.
Laat elkaar uitspreken en maak van leed geen competitie.
@Jeroen/radin ben je beheerder hier ? Denk dat iedereen elkaar hier laat uitspreken, zo jangan stress.
En jah het leed van de Indonesiers, zielig maar zo kunnen we wel doorgaan en heel ver terug in de tijd gaan.
Wij zijn Indische Nederlanders, ik wij kunnen het leed van beide kanten zien en begrijpen, maar nooit zal ik begrijpen waarom wij Indische altijd maar naar de achtergrond worden geschoven.
En zie je Indonesiers al zeggen, waarom altijd maar hameren om wat Indonesiers is aangedaan, als het leed van de Indische Nederlander wordt besproken is begrijpelijk.
Rawagede is nauw verwant aan nog meer oorlogsmisdaden bijv de duizenden doden onder de Westerlingterreur.
Het is gewoon wachten nu op claims uit Celebes.
Die kwestie verder is het hele koloniale debat… inclusief meer aandacht voor de duizenden doden van het Indonesisch extreem-nationalisme tijdens en na de bersiap.
In het verlengde van een nieuwe aandacht voor het vaderlands koloniaal verleden ligt daar de Indische kwestie… van het systematisch achterstellen door Den Haag van personeel resp burgers te Indië en in de zaak van oorlogschadevergoedingen.
Ook hoort bij dat koloniaal debat waarom sommige journalisten Indische Nederlanders als Indonesiërs willen omschrijven
Het sleutelwoord is “erkenning” .
Ook erkenning van de eigen geschiedenis, Holland.
Holland, pay your debts
Memang…helemaal mee eens, goed neergezet.
Zoals enkelen hierboven al aangeven: waar oorlog is daar zijn twee kanten schuldig. Is het nog noodzaak om 70 jaar na dato, als zij die het daadwerkelijk hebben meegemaakt, nog elkaar te verwijten? Feit is dat er moorden, plunderingen, etc hebben plaatsgevonden. Echter het euvel in deze zijn de overheden van beide kanten; de Nederlandse overheid en met name de Nederlandse linkse maatschappij wil vaak het boetekleed aandoen zonder de (eigen) gehele geschiedenis te weten. Bijv. collega’s (ook op leeftijd) die me vertellen dat het zo erg is dat Nederland de Indonesiërs hebben aangedaan. Sorry collega, maar ik ben een Indo niet een Indonesiër. Oohs wat is het verschil dan? Daarnaast vergeten veel mensen inderdaad dat er tussen het koloniale Nederlands-indië en een onafhankelijke RI ook een verenigde naties van Indonesië is geweest. Met Papua, Maluku en andere voormalige gewesten als gebiedsdelen met een eigen overheid. Is Rawagede terecht “vergoed”? Ja, zonder discussie; het mannelijk deel van een geheel dorp uitmoorden is nooit goed te praten. Zoals eerder gezegd staat hier altijd in een oorlog een andere zijde tegenover: het uitmoorden van Bronbeek (waar nu een replica van in Arnhem staat) op Java door Pemoeda’s en TNI bijv. waarvan een gedetailleerd getuigenverslag in het boek “Allen zwijgen” van S.M. Jalhay, mij enkele slapeloze nachten heeft bezorgt; baby’s vastgespijkerd door het hoofd aan de deur, zwangere vrouwen opengesneden darmen om hun nek, oma’s doorspiest op bamboespiezen langs de waterkant. Hard maar waar; geef mij dan maar een snelle kogel door het hoofd als in Rawagedee.
Ik heb het elders al eens gesteld: je kan de misdaad van de een niet wegstrepen tegen die van een ander. Anders gezegd een misdaad kan nooit de rechtvaardiging zijn voor een andere misdaad.
Waar het om gaat is dat de Nederlandse gezaghebbers en de verantwoordelijke politici toen in alle opzichten gruwelijk gefaald hebben. Het beleid ten aanzien van het Indonesische nationalisme is van meet af aan er een van hypocrisie en draaikonterij geweest. Dat beleid bereikte zijn dieptepunt tijdens de koloniale oorlog – schijnheilig “politionele acties” genoemd. En dan hebben de huidige opvolgers van die gezaghebbers niet eens de ballen om het morele failliet van toen te benoemen en daarvan de gevolgen te nemen. Sterker nog, men zet er de eigen principes van rechtvaardigheid voor over boord en probeert op een laffe manier onder internationaal geldende rechtsregels t.a.v. oorlogsmisdaden uit te komen.
De vergoeding aan de weduwen is goed. Hopelijk heeft men het fatsoen om dat snel en efficiënt af te wikkelen zonder allerlei bureaucratisch geneuzel. Het ware nog beter geweest als men alsnog tot vervolging overging van de verantwoordelijken tot het hoogste niveau (levend of dood).
Twee dompers, Harry:
De weduwen moesten de helft van hun compensaties afstaan aan het dorpshoofd, die het zou ‘verdelen onder nabestaanden’, inclusief zichzelf. http://www.thejakartapost.com/news/2011/12/22/rawagede-survivors-have-their-compensation-money-cut-half.html
En van de directe daders van de moorden schijnt de laatste onlangs te zijn overleden: http://altijdwat.ncrv.nl/nieuwsblogs/laatste-dader-rawagede-overleden
Weet niet of er nog aansprakelijken in leven zijn, aangezien deze laatste 86-jarige man destijds dus pas 22 was.
Sja, hier wordt je door de belastingdienst gepakt in vergelijkbare gevallen. En zelfs als iemand overleden is kan men alsnog een onderzoek instellen naar zijn handelen in deze zaken. Met name als hij een verantwoordelijke positie heeft gehad.
-De majoor, die indertijd de actie heeft geleid en verantwoordelijk was voor de executie van 20 gevangenen,is na overleg met de legercommandant Spoor uit overwegingen van opportuniteit NIET vervolgd!-Pakisadji(Oost Java) aug.1947 weigerden 3 mariniers het dienstbevel om de kampong af te branden.Zij werden veroordeeld tot 3 jr.
gevangenisstraf en ontslag uit militaire dienst!Deze zaak werd zelfs een kabinet stuk tot mrt.1949 toen de generaal het kabinet overtuigde dat afbranden noodzakelijk was om verruiming van het schootsveld!Na beroering hierover is dit gewijzigd in”einde maken van beschietingen en het leggen van mijnen door de kampong bewoners”.-Nog 2 taboes uit die “politionele periode”; inbreng van Ned.SS/NSB’ers en zelfmoorden bij de jonge KL’ers.