Eind november 2009 verscheen ineens het bericht dat Prins Bernhard betrokken was bij een mislukte staatsgreep in Indonesië begin 1950. De handtekening van zijn vrouw onder de soevereiniteitsoverdracht was nog nat, de politionele acties nauwelijks uitgeraasd en ‘de schavuit van Oranje ‘ wilde na de coup de macht grijpen in het verloren paradijs. Waarom? Met het verlies van Indië was “rampspoed geboren” en dat moest rechtgezet worden.
Ondanks dat de soevereiniteit net was overgedragen en de wereld snel dekoloniseerde waren er immers nog steeds genoeg mensen die Indonesië voor Nederland wilden behouden en belang hadden bij een machtsgreep. In de verhalen over de mislukte ‘Putsch’ van Raymond Westerling kwam de naam van de prins tot nu toe echter nog niet voor, maar journalist Jort Kelder en historicus Harry Veenendaal onthullen in het boek ZKH, hoog spel aan het hof van Zijne Koninklijke Hoogheid, dat de prins er nauw bij betrokken was. Toean besar Van Lippe Bisterfeld -rokkenjager, schavuit en notoir brokkenpiloot- had na de coup zelfs viceroy willen worden van Indonesië.
In het mooi vormgegeven “boekazine” (dat precies 19,50 kost -leuk detail) valt veel te lezen en bekijken. Op de groot formaat bladzijden staat veel oorspronkelijk materiaal afgedrukt; zoals brieven uit geheime rapporten en originele aantekeningen uit het dagboek van Gerrie van Maasdijk, een vertrouweling van de Oranjes die hoorde van de plannen voor de coup.
Hoewel het dagboek van Van Maasdijk het uitgangspunt vormt voor de beweringen van de schrijvers baseren ze zich ook op andere bronnen; interviews, geheime rapporten en brieven waaruit blijkt dat Bernhard behoorde tot de groep die van plan was om Soekarno en de zijnen uit de weg te ruimen en de macht in de jonge publiek Indonesië grijpen. Bovendien zou de groep wapens hebben geleverd aan het Islamitisch verzet tegen de regering-Soekarno, onder de naam Darul Islam.
ZKH leest als een thriller en het moet gezegd; hoe ongelooflijk het eerst ook klonk, tijdens het lezen raak ik meer en meer overtuigd van de betrokkenheid van de prins. Die zou altijd in de doofpot zijn gestopt om een koningshuis-crisis te voorkomen. Ook de prins zelf, die nog leefde toen historicus Veenendaal de bewijzen verzamelde, heeft nooit willen ingaan op uitnodigingen om zijn kant van het verhaal te vertellen.
Hoewel de staatsgreep niet gelukt is, kan ik het toch niet laten te denken wat er gebeurd was als de uitkomst anders was geweest. Misschien waren er eerst vrolijke tijden aangebroken en hadden veel Oranjegezinde Indo-Europeanen gekozen te blijven. Had Drees toch nog zijn zin gekregen.
ZKH, hoog spel aan het hof van Zijne Koninklijke Hoogheid – Uitgeverij Gopher (gebonden) – 120 blz.
Bestel het boek
Bekijk ook de uitzendingen van Netwerk en DeWereldDraaitDoor waarin aandacht voor ZKH.
De schoonmoeder van Bernhard, Wilhemina, had in 1948 afstand gedaan van de troon. Degene die In het Paleis op de Dam samen met de Indonesische vice-president Mohammed Hatta haar handtekening zette onder wat officieel heette “acte van soevereiniteitsoverdracht en erkenning van Indonesië” was de kersverse koningin Juliana, zijn vrouw dus.
De historicus Cees Fasseur was (en is) niet overtuigd van het boek. Hij reageerde aldus: “Het zijn steeds dezelfde dingen die worden herhaald. Ik ben niet onder de indruk. Er zijn geen andere bronnen die dit staven. Dit is het dagboek, met ook nog weer geheime delen daaraan verbonden, van een man die na jarenlang naar de gunsten van de prins te hebben gedongen, in maart 1950 door hem is verstoten. Precies daar is de ellende met dit verhaal begonnen.”
Ik heb het boek zelf nog niet gelezen en heb nog geen oordeel gevormd. Dat de prins betrokken was bij de APRA coup van Westerling mist wel logica. Wat zouden Bernhards beweegredenen zijn geweest? De Amerikaanse en Nederlandse zakenwereld, de wereld waarin Bernhard zich bewoog, stond begin jaren 50 positief tegenover Soekarno.
Zou het kunnen dat “de onderkoning van Indonesië” net zo’n historische mythe is als de samenzwering rond de moord op vaandrig Rob Aernhout ten tijde van de politionele acties? Of staat het bronnenmateriaal als een huis?
Het is een mooi verhaal en spannende theorie, maar ik zie de link Westerling met de voormalige Prins niet zo snel. Wel is bekend dat Westerling contact had met hoge militairen en zodoende via Singapore wapens en andere benodigdheden wilde verzamelen om een coup te plegen. Wat hij in feite ook heeft gedaan tijdens de APRA coup. Geloof dat hij echter nooit is vervolgd door de Krijgsraad hiervoor. Dat roept natuurlijk wel vraagtekens op over zijn connecties hogerhand. Denk dat betreft Prins Bernhard een deel fictief is en een deel op waarheid berust. Koning/Prins blijven van een voormalige kolonie was misschien in het beginstadium wel ter sprake gekomen. Dat is in dat tijdsbeeld misschien ook niet vreemd als je ziet dat het Brits Koningshuis nog steeds Koninklijke taken heeft behouden van hun voormalige koloniën; o.a. Australie, Nieuw-Zeeland, Kaaiman-eilanden, Canada, Jamaica, Barbados, Grenada, etc (zgn Commonwealth: behorend bij Brits Koninkrijk, niet bij Groot-Brittanië).
Geruchten over Bernard
Dat Bernard bij de SS zat, was ook een gerucht in NL speelde maar waarvan de Amerikanen al vòòr de oorlog meer van wisten. Een krant (NRC), en niet een historicus haalde kort geleden het bewijs uit de nu geopenbaarde archieven naar boven dat de Regering dat al lang wist.
Heen ander gerucht gaat dat de Koninklijke familie (als enig koningshuis in Europa) in ballingschap ging in WOII omdat ze bang waren voor de NS-reflexen van Bernard (het is maar een gerucht).
Natuurlijk is Fasseur in deze niet geheel objectief. Hij heeft veel gelezen in de Oranje archieven, dat hij niet gepubliceerd heeft. Hij wordt wel een pro-Oranje standpunt verweten (Wilhelmina-biografie).
Er zullen wel meer verrassingen over Bernard in die archieven zitten, waarover het buitenland allang wist, maar Nederland rustig doorsliep. Het werd gewoonweg niet in den lande gepubliceerd (Greet Hofman, Lockeed, de kinderen etc)
En de “Commonwealth of Nations” is iets anders dan behorend bij het Brits Koninkrijk
Dat Bernhard lid was van een motor-afdeling van de SS was al lang bekend. Het staat vermeld in de geschiedschrijving van De Jong (Voorspel). Wat Bernhard altijd geheim heeft gehouden was zijn lidmaatschap van de NSDAP.
Met halve waarheden en geruchten schrijf je geen geschiedenis, maar produceer je historische mythes.
@Mas Rob
Ik denk dat zoals je het schrijf toch iets anders is zoals ik gelezen heb in het NRC van 23 Januari.
“Prins Bernhard heeft zelf lang geheimzinnig gedaan over zijn lidmaatschap van organisaties als de Duitse nazi-partij NSDAP en de paramilitaire SS. In een interview met de Volkskrant dat na zijn dood in 2004 verscheen, gaf hij het SS- lidmaatschap voor het eerst volmondig toe. Dat hij lid was van de NSDAP heeft hij tot het laatst bestreden”.
Ik heb aangegeven wat ik als gerucht ervaar en ben nieuwsgierig wat uit die archieven komt.Het zijn niet altijd historici die geschiedenis schrijven, ook L.de Jong niet (bvb over het aantal Indischen in de kampen.
Graag een reactie op deze conclusie:
“..Hoewel de staatsgreep niet gelukt is, kan ik het toch niet laten te denken wat er gebeurd was als de uitkomst anders was geweest. Misschien waren er eerst vrolijke tijden aangebroken en hadden veel Oranjegezinde Indo-Europeanen gekozen te blijven. ..”
Wanneer de rechtste kliek (indo’s incluis) met Soekarno had willen praten en niet een VSI in stand wilde houden met een heleboel marionettenstaatjes, met achter de schermen natuurlijk Nederland die een oogje in het zeil hield, dan was er niets gebeurd…”.
Men wilde met heel Indonesie praten BEHALVE met Soekarno (en Hatta), maar Soekarno WAS Indonesie. Hoe plaats je jezelf buiten de realiteit.
2. Wanneer het plannetje van Bernard was gelukt was ene Ali van de terroristische moslimbeweging Daroel Islam – te vergelijken met Al Qaida, koning (president) van Indonesie geworden.
Deze Indonesische Bin Laden zou later dan afgezet of gedumpt worden en vervolgens als terrorist bestreden?
We waren dan nog verder van huis.
Ed Vos says:
January 31, 2010 at 20:01
Graag een reactie op deze conclusie:
“..Hoewel de staatsgreep niet gelukt is, kan ik het toch niet laten te denken wat er gebeurd was als de uitkomst anders was geweest. Misschien waren er eerst vrolijke tijden aangebroken en hadden veel Oranjegezinde Indo-Europeanen gekozen te blijven. ..”
Wanneer de rechtste kliek (indo’s incluis) met Soekarno had willen praten en niet een VSI in stand wilde houden met een heleboel marionettenstaatjes, met achter de schermen natuurlijk Nederland die een oogje in het zeil hield, dan was er niets gebeurd…”.
Men wilde met heel Indonesie praten BEHALVE met Soekarno (en Hatta), maar Soekarno WAS Indonesie. Hoe plaats je jezelf buiten de realiteit.
2. Wanneer het plannetje van Bernard was gelukt was ene Ali van de terroristische moslimbeweging Daroel Islam – te vergelijken met Al Qaida, koning (president) van Indonesie geworden.
—————————–
mbt 1.
Men moet eerst gaan kijken naar de samenstelling van de Indische samenleving in
N.O.I.
De elite was koningsgezind en min of meer “rechts” georienteerd en wil niks te maken hebben om met Soekarno cs zaken te doen.
De achterband , de grote massa , hadt ook een verkeerde keuze gemaakt .
Ze hadden de “aanbod” van (nota bene) Japan) afgewezen .
Van de bijna 300.000 Nederlanders waren 120.000 geinterneerd en 180.000 buiten de kamp gebeleven.
De meesten waren van Indische afkomst , hoe donkerder ze van huidskleur waren hoe groter de kans was om buiten de kamp te blijven.
En daarna de aanbod (half “dwang” ) van Soekarno afgewezen.
Per WET had Indonesia de Nederlanders en Indische Nederlanders een plaats gereserveerd als Indonesische staatsburger.
Voor de ambtenaren en militairen had men zelf een overgangsperiode van 2 jaar gegeven.
De blijvers , de zogenaamde ” Warga Negara’ s (ongeveer 30.000) hadden het relatief goed.
Ze kunnen handhaven en kregen banen aangeboden in de nieuwe reublik , ambtenaren en ex soldaten van de KNIL.
Dat gebeurde zelfs tot en met 1957 (West Irian kwestie ).Tussen 1950-1957 kwamen zelfs nieuwe Nederlandse migranten richting Indonesia.
Het zal interessant zijn om het nieuwe boek van Ulbe Bosma (Indiegangers) te lezen.
Uiteindelijk waren ongeveer 6000 gebleven omdat hun papieren niet in orde waren of dat ze niet kunnen weggaan
mbt 2.
Wie is die ALI ??
Voor zover ik weet is de ” baas” van Darul Islam (Negara Islam Indonesia) ene S.M Kartosuwirjo.
Pikant detail , SMK was ook een ” strijdmakker van Soekarno geweest .
Het was toen “dunia kecil” in de politieke landschap tussen 1928-1950.
Iedereen kent iedereen , of ze zijn clubgenoten , of ze hadden dezelfde scholen bezocht of dezelfde politieke “guru” (leraar) gehad.
Aanvulling: mbt punt 2.
Ik denk niet dat het een samenwerking kan komen tussen Westerling (APRA) met de Darul Islam .
Per defenitie zijn ze anti Nederlands.
Wel werd verteld dat er enige kontakten bestaat tussen de APRA en de Negara Pasundan (deelstaat).
In zekere zin was het ook zo , alleen zit de politieke situatie iets ingewikkelder.
De meeste (intelectuele) Sundanezen met Nederlandse opleiding en vorming waren vaak lid van de Pasundan beweging.
Zelfs de vrouwen uit die groep waren lid van Istri Pasundan, terwijl ze meestal uit nationalistische nest kwamen. Of waren ze lid van Indonesia Muda .
Vaak zaten ze bij de Binnenlandse Bestuur , formeel als Nederlandse ambtenaren.
In zekere zin is er vaak een dubbele agenda .
En dat hadden de Nederlanders niet in de gaten.
Wat maakt het allemaal eigenlijk nog uit wie bij wat hoorde en wat er had kunnen gebeuren als dit of dat..het is namelijk al gelopen zoals het is gegaan. Onomkeerbaar. Indië is al lang niet meer, de spelers van toen zijn overleden of aan de kant gezet. Lijkt me nuttteloos om daar pakweg 60 jaar later nog allemaal na te gaan pluizen.
erik says:
February 2, 2010 at 09:06
Wat maakt het allemaal eigenlijk nog uit wie bij wat hoorde en wat er had kunnen gebeuren als dit of dat..het is namelijk al gelopen zoals het is gegaan. Onomkeerbaar.
—————————-
Ik mag aannemen dat je een 3de generatie Indo ben.
De laatste 5 jaar zijn er verschillende sites van de jongere generatie Indo’s (Ind.Ned) gekomen waar men bepaalde vragen stelden.
Over hun roots , identiteit , Indische cultuur etc.
Om het te kunnen beantwoorden moet men naar het verleden kijken (de geschiedenis).
Er werd gezegd dat er wenig informatie kwam van de 1ste naar de 2de generatie.
En ik heb geconstateerd dat bepaalde discussies tussen de 2de generatie en de 3de generatie vaak niet soepel loopt.
Daarom is het ook belangrijk dat er gediscussieerd werd over “tempo doeloe”(froeher) en te kijken welke invloeden dat geeft op Zaman Sekarang (Heden).
En als men over het verleden praat dan moet men ook de juiste gegevens opvoeren en plaatsen in die context.
Je kan altijd elkaar aanvullen en van elkaar leren.
@Surya: dat kan kloppen. Maar ik zie niet in hoe een (complot)theorie over wijlen Prins Bernhard of veronderstellingen zoals “als dit of dat was geweest dan hadden we nu dit of dat gehad” bij kunnen dragen aan cultureel besef of culturele bewustzijn voor mensen van Indische komaf.
Als het komplot, waar Bernard bijbetrokken was, gelukt was, dan zou er voor Indonesie weinig zijn veranderd en voor Nederland des te meer. De Verenigde Staten zou zoiets nooit geaccepteerd hebben. Zij hebben al bij de politionele acties gedreigd om de Marshallhulp aan Nederland te blokkeren en verder was er hun politiek van zelfbeschikkingsrecht der volkeren en daarvoor hebben zij oorlog gevoerd. Dat Nederland niet begreep dat na WOII de verhoudingen veranderd waren was de fout van al die Hoge Heren politici, die meer naar de Binnenlanden dan naar Indie keken ((zie Drees). De oorlog heeft nog 4 jaar langer geduurd met nutteloze duizenden doden aan beide kanten.
Dat verondersteld wordt dat Bernard daarbij betrokken was, gegeven zijn positie vòòr (SS en SDAP), tijdens (een veredeld soort soldaat van Oranje) en na de oorlog (Lockeed etc) geeft alleen te denken. Het opmerkelijke bij Bernard is dat de wildste veronderstellingen na jaren grond van waarheid bevatten. Ik ben benieuwd wat uit die archieven komen.
Ik zie niet in hoe hij (Duitser en slecht Nederlands pratend) kan bijdragen aan het cultureel besef van een Indo.
Bernhard maakte mythe van zijn leven (of omgekeerd)
Gepubliceerd: 8 maart 2010
Door een onzer redacteuren
Amsterdam, 8 maart. Prins Bernhard heeft „de integriteit van de monarchie blijvend beschadigd” door zijn levensstijl en de mythes die hij rond zijn leven heeft gecreëerd. Voor het Nederlandse koningshuis moet hij in de geschiedenis worden bijgeschreven als „een mislukking”.
Archief – Kabinet wist al in oorlog van SS-lidmaatschap Bernhard
Dat concludeert historicus Annejet van der Zijl na vijf jaar onderzoek naar het eerste deel van Bernhards leven. Vandaag verschijnt haar boek Bernhard, een verborgen geschiedenis bij uitgeverij Querido. Donderdag promoveerde Van der Zijl op haar onderzoek aan de Universiteit van Amsterdam. Zij schrijft dat haar onderzoeksvraag: What makes Sammy run? al snel werd uitgebreid met de vervolgvraag: What makes Sammy lie?
Dus dit proefschrift ga ik op mijn gemak doorlezen, als ik dat boek van Fasseur , “de Indologen” uitheb